آب مروارید به نواحی ابری و کدر شده عدسی چشم گفته می‌شود که در حالت عادی شفاف هستند، بیماری آب مرواید چشم که به آن کاتاراکت نیز گفته می‌شود دلیل اصلی کاهش بینایی در افراد بالای ۴۰ سال است، این بیماری باعث کدر شدن همه یا بخشی از لنز چشم شده و در نتیجه نور به راحتی از آن عبور نکرده و بینایی را تار می‌کند، درمان این بیماری با خارج کردن عدسی کدر شده چشم و جایگزین کردن آن با عدسی مصنوعی انجام می‌شود، جراحی کاتاراکت چشم انواع مختلفی دارد و بسته به شرایط بیمار انتخاب می‌شود. در این مطلب اطلاعات جامع و کاملی در مورد بیماری آب مروارید چشم و انواع روش‌های جراحی آب مروارید توسط سایت سلامت و پزشکی خانه سلامت ایران ارائه شده است.
آب مروارید چیست؟
بیماری آب مروارید که به آن کاتاراکت چشم گفته می‌شود، به ابری شدن لنزهای شفاف چشم گفته می‌شود، دید افرادی که دچار این بیماری چشمی هستند مانند دیدن از پشت پنجره یخ زده یا دیدن در هوای مه آلود است، دید ابری ناشی از این بیماری می‌تواند خواندن، رانندگی با اتومبیل یا دیدن صورت افراد را دشوار کند؛ آب مروارید چشم‌ها به مرور زمان ایجاد شده و در ابتدا بینایی را مختل نمی‌کند، اما با گذشت زمان می‌تواند باعث اختلال در بینایی شود، در ابتدای بیماری، روشنایی بیشتر و عینک‌های قوی می‌توانند به مقابله با آن کمک کنند، اما در صورتی که اختلال بینایی در فعالیت‌های روزمره تداخل ایجاد کند، ممکن است به جراحی آب مروارید نیاز باشد، این نوع عمل جراحی به طور کلی یک روش ایمن و موثر به شمار می‌رود.
علائم آب مروارید چشم
علائم و نشانه‌های این بیماری شامل موارد زیر هستند:
- دید ابری یا تاریک
- اختلال در دید هنگام شب
- حساسیت به نور
- احساس نیاز به نور بیشتر در هنگام مطالعه
- دیدن هاله در اطراف چراغ‌ها
- تغییرات مکرر در شماره عینک یا نسخه لنزهای تماسی
- محو شدن یا زرد شدن رنگ‌ها
- دید دوتایی در چشم
در ابتدا ممکن است دیده ابری ناشی از این بیماری تنها قسمت کوچکی از لنز چشم را تحت تاثیر قرار دهد، با بزرگتر شدن آب مروارید، عدسیه چشم کدرتر شده و نور عبوری از لنز چشم را تحریف می‌کند، این ممکن است منجر به علائم قابل توجه‌تر شود.
علل ایجاد آب مروارید
در بیشتر موارد آب مروارید چشم در هنگام پیری یا بر اثر آسیب دیدگی چشم و تغییر بافت لنز چشم‌ها ایجاد می‌شود، برخی از اختلالات ژنتیکی ارثی که باعث مشکلات سلامتی دیگر می‌شوند نیز می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری چشم را افزایش دهند، بیماری کاتاراکت همچنین می‌تواند به دلیل سایر بیماری‌های چشم، سابقه جراحی‌های چشم یا بیماری‌هایی مانند دیابت ایجاد شود.
چگونگی تشکیل آب مروارید
لنز چشم جایی که بیماری آب مروارید در آن تشکیل می‌شود، در پشت قسمت رنگی چشم یا عنبیه قرار دارد، لنز چشم نور عبوری به داخل چشم را متمرکز کرده از این طریق تصاویر واضحی بر روی شبکیه ایجاد می‌کند، شبکیه غشای حساس به نور در چشم است که مانند فیلم دوربین عمل می‌کند؛ با افزایش سن قابلیت انعطاف پذیری، شفافیت و ضخامت لنزهای چشمی کاهش می‌یابد، افزایش سن و سایر شرایط پزشکی باعث تجزیه و تجمع بافت‌های درون لنز شده و مناطق کوچک درون لنز را کدر می‌کند، با ادامه پیشرفت بیماری، ابر گسترده شده و قسمت بزرگتری از لنز را درگیر می‌کند، کاتاراکت هنگام عبور نور از لنز آن را پراکنده و مسدود کرده و از رسیدن یک تصویر واضح به شبکیه جلوگیری می‌کند و در نتیجه بینایی بیمار کدر می‌شود؛ بیماری آب مروارید چشم به طور کلی در هر دو چشم ایجاد می‌شود اما آن‌ها را به طور مساوی درگیر نمی‌کند.
انواع آب مروارید
برای آشنایی با انواع کاتاراکت چشم با متخصصان خانه سلامت ایران همراه باشید:
- آب مروارید موثر بر مرکز عدسی یا آب مروارید هسته‌ای: آب مروارید هسته‌ای ممکن است در ابتدا باعث بینایی بیشتر یا حتی بهبود موقت بینایی در هنگام مطالعه شود، اما با گذشت زمان لنز چشم به تدریج زرد شده و دید را کدر می‌کند، با پیشرفت بیماری لنز چشم ممکن است به رنگ قهوه‌ای تبدیل شود، زرد یا قهوه ای شدن لنز چشم می‌تواند منجر به ایجاد مشکل در تشخیص سایه‌های رنگ شود.
- آب مرواریدی که لبه‌های عدسیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد یا آب مروارید کورتیکال: آب مروارید کورتیکال به صورت تکه‌های کدر مایل به سفید یا ایجاد رگه‌هایی در لبه خارجی عدسی چشم آغاز می‌شود، این نوع از بیماری بسیار آهسته پیشرفت می‌کند و در نهایت رگه‌های سفید ایجاد شده تا مرکز لنز چشم گسترش می‌یابند، این امر باعث ایجاد تداخل در عبور نور از مرکز عدسی می‌شود.
- آب مرواریدی که پشت عدسی را تحت تاثیر قرار می‌دهد یا آب مروارید زیر کپسول خلفی: آب مروارید زیر کپسول خلفی به صورت یک ناحیه کوچک و مات در نزدیکی پشت عدسی درست در مسیر نور شروع می‌شود، این نوع از کاتاراکت اغلب باعث ایجاد اختلال در خواندن می‌شود، این بیماری همچنین باعث کاهش بینایی در مقابل نور و ایجاد هاله در اطراف چراغ‌ها در هنگام شب می‌شود، این نوع از کاتاراکت چشم سریع‌تر از انواع دیگر پیشرفت می‌کند.
- آب مروارید مادرزادی: برخی از افراد با آب مروارید چشم متولد شده یا در دوران کودکی به آن مبتلا می‌شوند، این نوع از بیماری ممکن است ژنتیکی باشد یا در نتیجه عفونت داخل رحمی و ضربه ایجاد شود.
علاوه بر موارد فوق: بیماری کاتاراکت چشم ممکن است به دلیل شرایط خاصی مانند دیستروفی میوتونیک، گالاکتوزمی، نوروفیبروماتوز نوع ۲ یا سرخک ایجاد شود.
جراحی آب مروارید چگونه انجام می شود؟
جراحی آب مروارید روشی برای برداشتن عدسی چشم و در بیشتر موارد جایگزینی آن با لنز مصنوعی است، به طور معمول عدسی چشم شفاف است اما بیماری کاتاراکت چشم باعث کدر شدن آن و در نهایت اختلال در بینایی می‌شود، جراحی کاتاراکت توسط چشم پزشک و به صورت سرپایی انجام می‌شود، این بدان معناست که بیمار پس از جراحی مجبور به ماندن در بیمارستان نمی‌باشد.
قبل از جراحی آب مروارید چشم
در بیشتر موارد به بیمار توصیه می‌شود که از ۱۲ ساعت قبل از عمل، از خوردن و نوشیدن امتناع کند، همچنین ممکن است پزشک مصرف هر گونه دارویی که می‌تواند خطر خونریزی را در طی عمل افزایش دهد، به طور موقت متوقف کند؛ علاوه بر این، پزشک مصرف قطره چشمی آنتی بیوتیکی را از دو روز قبل از جراحی تجویز می‌کند.
قبل از انجام جراحی، چشم پزشک یک آزمایش سونوگرافی چشم را برای اندازه گیری اندازه و شکل عدسیه توصیه می‌کند، این به تعیین نوع مناسب لانه گزینی لنز داخل چشمی کمک می‌کند؛ این لنزها با متمرکز کردن نور در پشت چشم، دید بیمار را بهبود می‌بخشند، انواع مختلفی از لنزهای داخل چشمی وجود دارند که پزشک بر اساس شرایط بیمار بهترین گزینه را انتخاب خواهد کرد، این لنزها از طریق ایجاد برش در داخل چشم قرار می‌گیرند و سپس برش ایجاد شده توسط بخیه بسته می‌شود.
انواع لنزهای داخل چشمی
- لنز تک کانونی: این نوع از لنزها دارای قدرت فوکوس واحد هستند، همچنین برخی از آن‌ها می‌توانند به حرکات عضلات چشم پاسخ داده و فوکوس را به اجسام نزدیک یا دور تغییر دهند.
- لنز چند کانونی: این لنزها شبیه عینک‌هایی با لنزهای دو کانونی یا بیشتر عمل می‌کنند، نواحی مختلف لنز دارای قدرت فوکوس متفاوت بوده و امکان دید نزدیک، متوسط و دور را فراهم می‌کنند.
- لنز تصحیح آستیگماتیسم: اگر آستیگماتیسم شدید باشد یک لنز توریک می‌تواند به اصلاح بینایی کمک کند.
فرایند جراحی آب مروارید
جراحی کاتاراکت چشم که معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌شود، یک ساعت یا کمتر به طول می‌انجامد، در ابتدا پزشک قطره‌های چشمی را برای گشاد کردن مردمک چشم اعمال می‌کند، سپس از داروهای بی حسی موضعی برای بی حس کردن محل جراحی استفاده می‌شود، در طی جراحی عدسی کدر شده چشم خارج شده و یک لنز مصنوعی شفاف به جای آن قرار می‌گیرد، در برخی موارد جراحی آب مروارید بدون کاشت لنز مصنوعی انجام می‌شود، انواع جراحی‌های در دسترس برای از بین بردن لنز کدر شده چشم شامل موارد زیر هستند:
- فکومولسیفیکاسیون: این روش که همچنین به عنوان فکو نیز شناخته می‌شود، متداول‌ترین تکنیک برای حذف بیماری آب مروارید است، این روش کمتر از نیم ساعت طول کشیده و با بی حسی موضعی انجام می‌شود، در این روش یک برش کوچک در اطراف لبه قرنیه ایجاد شده و سپس سوراخ کوچکی از طریق غشای اطراف لنز ایجاد می‌شود، سپس یک پروب التراسونیک کوچک برای تجزیه لنز ابری به قطعات کوچک با استفاده از امواج صوتی به داخل برش ارسال می‌شود، اتصالات روی نوک پروب قطعات شکسته شده آب مروارید را مکش می‌کنند؛ پس از تجزیه لنز ابری شده، لنز داخل چشمی در محل مورد نظر قرار می‌گیرد.
- جراحی خارج کپسول آب مروارید: این روش برای درمان بیماری در مراحل بسیار پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گیرد، در این روش برش نسبتا بزرگ تری در قسمت قرنیه چشم ایجاد می‌شود، زیرا لنز کدر شده به جای این که در داخل چشم تکه تکه شود به صورت یک قطعه واحد برداشته می‌شود، سپس یک لنز مصنوعی چشم در داخل کپسول عدسی چشم قرار می‌گیرد، در نهایت برش ایجاد شده با استفاده از بخیه بسته می‌شود.
- جراحی آب مروارید داخل کپسولی: اگرچه این روش امروزه به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد اما برای حذف لنزهای کدر شده در برخی شرایط ممکن است مفید باشد، در این روش برش بزرگی در داخل قرنیه چشم ایجاد شده و از طریق آن کل لنز همراه با کپسول اطراف آن برداشته می‌شود، سپس لنز داخل چشمی در مکانی متفاوت و مقابل عنبیه قرار می‌گیرد.
پس از جراحی آب مروارید چشم
پس از جراحی، بینایی در طی چند روز شروع به بهبود یافتن می‌کند، پس از عمل رنگ‌ها ممکن است روشن‌تر به نظر برسند زیرا لنز چشم شفاف‌تر می‌شود، احساس خارش و ناراحتی خفیف پس از جراحی وجود خواهد داشت اما با گذشت زمان و طی شدن روند بهبودی، کاهش می‌یایند، چشم پزشک ممکن است برای جلوگیری از عفونت، کاهش التهاب و کنترل فشار چشم استفاده از قطره چشمی یا داروهای دیگر را تجویز کند.
عوارض احتمالی عمل جراحی آب مروارید
عوارض پس از جراحی غیر معمول بوده و در بیشتر موارد عمل کاتاراکت چشم با موفقیت انجام می‌شود، با این حال، بر اساس تحقیقات انجام شده توسط مجله سلامت و پزشکی خانه سلامت ایران خطرات احتمالی شامل موارد زیر هستند:
- التهاب
- عفونت
- خونریزی
- تورم
- افتادگی پلک
- دررفتگی لنز مصنوعی
- جداشدگی شبکیه
- گلوکوم
- آب مروارید ثانویه
- از دست دادن بیماری
در صورت ابتلا به سایر بیماری‌های چشم یا بیماری‌های جدی دیگر، خطر ابتلا به عوارض احتمالی بیشتر خواهد بود، به همین دلیل در صورت امکان، ارزیابی و درمان سایر مشکلات چشمی قبل از عمل جراحی آب مروارید می‌توانند خطر عوارض جانب احتمالی را کاهش دهند.
نتیجه گیری
در این مطلب مجموعه ایران مدیکال در ابتدا یک توضیح کلی از بیماری آب مروارید چشم، چگونگی تشکیل و انواع آن را اراده نموده است و سپس به جراحی کاتاراکت، انواع آن، و مراقبت‌های قبل و بعد از عمل پرداخته است و در نهایت عوارض جانبی احتمالی جراحی آب مروارید را بررسی کرده است.
