
سکته مغزی زمانی رخ میدهد که جریان خون در مغز مسدود شود، این امر از دریافت اکسیژن و مواد مغذی توسط مغز از خون جلوگیری میکند، بدون اکسیژن و مواد مغذی، سلولهای مغزی در عرض چند دقیقه شروع به مرگ میکنند، علاوه بر این، خونریزی ناگهانی در مغز در صورت آسیب رساندن به سلولهای مغزی میتواند باعث سکته شو، حمله مغزی یک فوریت پزشکی است و میتواند باعث آسیب دائمی مغز، ناتوانی طولانی مدت یا حتی مرگ شود. در این مطلب متخصصان سایت خانه سلامت ایران اطلاعات جامع و مفیدی در مورد سکتههای مغزی و علائم آنها، روشهای پیشگیری و راههای درمانی آن گرد آوری و ارائه کردهاند.
سکته مغزی چیست؟
سکته در مغز زمانی رخ میدهد که جریان خون به بخشی از مغز قطع یا کاهش مییابد و از دریافت اکسیژن و مواد مغذی در مغز جلوگیری میکند، در این شرایط سلولهای مغزی در عرض چند دقیقه شروع به مردن میکنند، حملههای مغزی تهدید کننده زندگی و اتفاقی بسیار جدی هستند و درمان سریع آنها بسیار اهمیت دارد؛ اقدامات اولیه میتوانند آسیب مغزی و سایر عوارض را کاهش دهند.
علائم سکته مغزی
اگر شما یا فرد دیگری دچار سکته شدهاید، به زمان شروع علائم توجه ویژهای داشته باشید، برخی از گزینههای درمانی زمانی که بلافاصله پس از شروع حمله تجویز شوند، میتوانند بسیار موثر باشند، علائم و نشانههای سکته عبارتند از:
- مشکل در صحبت کردن و درک آنچه دیگران میگویند: فرد ممکن است دچار سردرگمی شود و در هنگام صحبت کردن و از کلمات به هم ریخته استفاده کند یا در درک گفتار مشکل داشته باشد.
- فلج یا بی حسی در صورت، بازو یا پاها: صورت، بازوها یا پاها ممکن است در طی حمله دچار بی حسی، ضعف یا فلج ناگهانی شوند، این امر اغلب یک طرف بدن را درگیر میکند؛ سعی کنید همزمان هر دو بازو را بالا آورید، اگر یکی از بازوها شروع به افتادن کند، ممکن است دچار سکته شده باشید؛ همچنین زمانی که میخواهید لبخند بزنید ممکن است یک طرف دهان شما آویزان شود.
- مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم: سکته در مغز ممکن است به طور ناگهانی در یک یا هر دو چشم تاری، تیرگی یا دو بینی ایجاد کند.
- سردرد شدید و ناگهانی: سردردهای شدید و ناگهانی که ممکن است با استفراغ، سرگیجه یا تغییر در هوشیاری همراه باشند، میتوانند نشانگر حمله در مغز باشند.
- مشکل در راه رفتن: مشکل در راه رفتن، دست و پا زدن یا از دست دادن تعادل که همراه با سرگیجه ناگهانی و از دست دادن هماهنگی در بدن است، از نشانههای سکته هستند.
علل ابتلا به سکته مغزی
دو علت اصلی سکته مغزی شامل انسداد شریان یا نشت و پارگی رگهای خونی هستند، همچنین برخی افراد ممکن است تنها یک اختلال موقتی در جریان خون در مغز داشته باشند که به عنوان حمله ایسکمیک گذرا شناخته میشود، برای آگاهی بیشتر با انواع سکتههای مغزی و علل ایجاد آنها با متخصصان خانه سلامت ایران همراه باشید:
حمله ایسکمیک
حمله ایسکمیک شایعترین نوع سکته است، سکته مغزی ایسکمیک زمانی رخ میدهد که جریان خون از شریانی که خون غنی از اکسیژن را به مغز میرساند، مسدود شود؛ در واقع، این اتفاق زمانی رخ میدهد که رگهای خونی مغز باریک یا مسدود شده و باعث کاهش شدید جریان خون میشود، رگهای خونی معمولا در اثر تجمع رسوبات چربی یا لخته شدن خون باریک و مسدود میشوند.
سکته هموراژیک
سکته مغزی خونریزی دهنده یا هموراژیک زمانی رخ میدهد که از شریان مغز خون نشت کند یا شریان پاره شود، خون نشتی فشار زیادی را به سلولهای مغزی وارد میکند و به آنها آسیب میرساند، فشار خون بالا و آنوریسم که شامل برآمدگیها در شریان هستند، میتوانند نازک و پاره شوند و در نتیجه سکته مغزی خونریزی دهنده ایجاد شود؛ سکتههای هموراژیک شامل دو نوع زیر هستند:
- خونریزی داخل مغزی: سکته هموراژیک از نوع خونریزی داخل مغزی شایعترین نوع سکته خونریزی دهنده است، این اتفاق زمانی رخ میدهد که شریان مغز پاره شود و بافت اطراف آن را با خون غرق کند.
- خونریزی زیر عنکبوتیه: این نوع سکته کمتر شایع بوده و اشاره به خونریزی در ناحیه بین مغز و بافتهای نازکی که آن را پوشانده است، دارد.
خونریزی مغزی میتواند ناشی از بسیاری از بیماریهایی باشد که رگهای خونی شما را تحت تأثیر قرار میدهند، عوامل مرتبط با سکته مغزی خونریزی دهنده عبارتند از:
- فشار خون کنترل نشده
- درمان بیش از حد با داروهای رقیق کننده خون (ضد انعقاد خون)
- برجستگی در نقاط ضعیف دیواره رگهای خونی (آنوریسم)
- تروما (مانند تصادف رانندگی)
- رسوب پروتئین در دیواره رگهای خونی که منجر به ضعف در دیواره رگ میشود (آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی)
سکته ایسکمیک گذرا
سکته ایسکمیک گذرا که گاهی اوقات به آن مینی سکته گفته میشود، متفاوت از انواع اصلی سکتههای مغزی است زیرا در آن جریان خون در مغز تنها برای مدت کوتاهی مسدود میشود، توجه به سکته ایسکمیک گذرا بسیار ضروری است زیرا:
- این سکته نشان دهنده سکتههای آینده است.
- این نوع سکته یک حالت اورژانسی مانند سکته مغزی اصلی است.
- سکته اسکمیک گذرا نیز نیاز به مراقبتهای فوری پزشکی دارد.
- در ابتدا نوع حمله مغزی قابل شناسایی نبوده و هر نوع سکتهای نیاز به مراقبت دارد.
عوامل افزایش خطر سکته مغزی
عوامل بسیاری وجود دارند که میتوانند خطر سکتههای مغزی را افزایش دهند، این عوامل شامل موارد زیر هستند:
عوامل مربوط به سبک زندگی
- اضافه وزن یا چاقی
- کم تحرکی
- نوشیدن زیاد الکل
عوامل پزشکی
- فشار خون بالا
- سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار
- کلسترول بالا
- دیابت
- آپنه انسدادی خواب
- بیماریهای قلبی عروقی مانند نارسایی قلب، نقص قلب، عفونت قلبی یا ریتم غیر طبیعی
- سابقه خانوادگی یا فردی حمله ایسکمیک، هموراژیک یا حمله ایسکمیک گذرا
سایر عوامل مرتبط با خطر بالا بودن سکته عبارتند از:
- سن: خطر بروز سکته در مغز در افراد بالای ۵۵ سال بیشتر است.
- جنسیت: خطر بروز سکته در مردان بیشتر از زنان است، زنان در هنگام بروز این اتفاق از سن بالاتری برخوردار هستند و احتمال مرگ در آنها کمتر است.
- هورمونها: استفاده از قرصهای ضدبارداری یا هورمون درمانی که شامل استروژن است، خطر بروز سکته را افزایش میدهد.
پیشگیری از سکته مغزی
آگاهی از عوامل خطر ایجاد کننده سکته، پیروی از توصیههای پزشک و دنبال کردن سبک زندگی سالم، بهترین اقداماتی هستند که میتوان برای جلوگیری از این اتفاق انجام داد، بر اساس تحقیقات سایت سلامت و پزشکی خانه سلامت ایران بسیاری از راههای پیشگیری از حملههای ایسکمیک یا هموراژیک شامل موارد زیر هستند:
روشهای سبک زندگی سالم
- کنترل فشار خون بالا: این امر یکی از مهمترین کارهایی است که میتوان برای کاهش خطر بروز سکته در مغز انجام داد، تغییر سبک زندگی سالم و داروها اغلب برای درمان فشار خون بالا موثر هستند.
- کاهش میزان کلسترول و چربی اشباع شده در رژیم غذایی: مصرف کمتر چربی و کلسترول به ویژه چربیهای اشباع و ترانس ممکن است از تجمع کلسترول در عروق بکاهد، اگر تنها با تغییر در رژیم غذایی قادر به کنترل کلسترول خود نیستید، پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش آن تجویز کند.
- ترک مصرف دخانیات: سیگار کشیدن خطر سکته را در افراد سیگاری و غیر سیگاری که در معرض دود هستند، افزایش میدهد، ترک مصرف دخانیات خطر سکته را کاهش میدهد.
- مدیریت دیابت: رژیم غذایی، ورزش و کاهش وزن میتواند به افراد درسالم نگه داشتن قند خون بدن کمک کند، اگر عوامل سبک زندگی بر کنترل دیابت کافی نباشند، پزشک ممکن است داروی دیابت تجویز کند.
- حفظ وزن سالم: داشتن اضافه وزن بر روی سایر عوامل خطرزای سکتههای مغزی مانند فشار خون بالا، بیماریهای قلبی عروقی و دیابت نقش دارد.
- رژیم غذایی غنی از میوه و سبزیجات: رژیم غذایی غنی از میوه و سبزیجات میتواند خطر حمله در مغز را کاهش دهد.
- ورزش منظم: ورزشهای هوازی از بسیاری جهات بر کاهش خطر ابتلا به سکته موثر هستند، ورزش میتواند فشار خون را کاهش دهد، سطح کلسترول خوب بدن را افزایش و سلامت کلی رگهای خونی و قلب را بهبود بخشد، همچنین ورزش در کاهش وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس موثر است.
- درمان آپنه انسدادی خواب: در صورت ابتلا به آپنه انسدادی خواب، پزشک ممکن است مطالعه خواب را توصیه کند.
داروهای پیشگیری کننده از سکته مغزی
در صورت وجود سابقه سکته مغزی، پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:
- داروهای ضد پلاکت: پلاکتها سلولهایی در خون هستند که لخته ایجاد میکنند، داروهای ضد پلاکت باعث چسبندگی و لخته شدن این سلولها میشود، متداولترین داروی ضد پلاکت آسپرین است.
- داروهای ضد انعقاد خون: این داروها خطر لخته شدن خون را کاهش میدهند.
- داروهای جدید رقیق کننده خون برای جلوگیری از حملههای مغزی
روشهای درمانی سکته مغزی
درمان اضطراری سکته به نوع آن بستگی دارد، درمانهای موجود بسته به نوع سکته عبلاتند از:
درمانهای سکته مغزی ایسکمیک
برای درمان سکته مغزی ایسکمیک پزشکان باید به سرعت جریان خون در مغز را بازیابی کنند، این امر ممکن است با موارد زیر انجام شود:
- داروی IV اورژانسی: درمان با داروهایی که میتوانند لخته را از بین ببرند باید از زمان شروع علائم انجام شود، هر چه این داروها سریعتر تجویز شوند اثرگذاری آنها بهتر خواهد بود؛ درمان سریع نه تنها شانس زنده ماندن را بهبود میبخشد، بلکه ممکن است عوارض را نیز کاهش دهد.
- تزریق فعال کننده پلاسمینوژن بافت نوترکیب: تزریق این دارو معمولاً از طریق ورید بازو در ۳ ساعت اول پس از سکته انجام میشود، این دارو با حل کردن لخته خون، جریان خون را بازیابی میکند، همچنین با از بین بردن سریع علت سکته در افراد به آنها کمک میکند تا به طور کاملتری بهبود یابند.
- اقدامات اندوواسکولار اضطراری: پزشکان گاهی اوقات سکتههای ایسکمیک را با درمان مستقیم در داخل رگ خونی مسدود شده، درمان میکنند؛ ثابت شده که درمان اندوواسکولار به طور قابل توجهی نتایج را بهبود میبخشد و همچنین ناتوانی طولانی مدت بعد از سکته ایسکمیک را کاهش میدهد، این روش شامل اقدامات زیر است:
داروهایی که مستقیما به مغز منتقل میشوند: پزشکان در این روش یک لوله نازک را از طریق شریان کشاله ران وارد بدن کرده و آن را به مغز میفرستند تا دارو مستقیماً در محل سکته تحویل داده شود.
از بین بردن لخته با استفاده از استنت گیرنده: پزشکان میتوانند با استفاده از دستگاه متصل به کاتتر لخته خون را به طور مستقیم از رگ خونی مسدود شده در مغز خارج کنند، این روش به ویژه برای افرادی که لختهی بزرگی دارند که نمیتوان آرن را با داروها حل کرد، مفید است.
سایر روشهای درمانی سکته ایسکمیک
برای کاهش خطر ابتلا به سکته ایسکمیک یا ایسکمیک گذرا پزشک ممکن است روشهایی را برای باز کردن شریانی که توسط پلاک باریک شده است، توصیه کند؛ بسته به شرایط، گزینههای متفاوت شامل موارد زیر هستند:
- اندآرترکتومی کاروتید: شریانهای کاروتید، رگهای خونی هستند که در امتداد هر طرف گردن قرار دارند و مغز را با خون تامین میکنند، این جراحی پلاکهای مسدود کننده شریان کاروتید را حذف کرده و ممکن است خطر سکته ایسکمیک را کاهش دهد.
- آنژیوپلاستی و استنت پلاستیک: جراح از طریق شریانی که در کشاله ران قرار دارد، کاتتری را به رگهای کاروتید متصل میکند و سپس وسیلهای بادکنک مانند را پر از باد کرده تا شریان تنگ شده را منبسط کند، سپس استندی را وارد شریان میکند تا از شریان باز شده پشتیبانی کند.
سکته هموراژیک
معالجه اضطراری سکته مغزی خونریزی دهنده شامل کنترل خونریزی و کاهش فشار مغز که ناشی از مایعات اضافی است، گزینههای درمانی عبارتند از:
- اقدامات اضطراری: اگر از داروهای رقیق کننده خون برای جلوگیری از لخته شدن خون استفاده میکنید، ممکن است داروهایی تجویز شوند که اثرات رقیق کننده خون را خنثی میکنند؛ همچنین ممکن است داروهایی برای کاهش فشار در مغز، کاهش فشار خون و داروهای جلوگیری از اسپاسم حرکتهای خونی و تشنج به شما داده شود.
- عمل جراحی: اگر ناحیه خونریزی دهنده زیاد باشد، پزشک ممکن است از عمل جراحی برای خارج کردن خون و کاهش فشار بر مغز استفاده کند؛ علاوه بر این، انجام جراحی برای تمامی مشکلات لختههای خونی مرتبط با سکتههای هموراژیک نیز موثر است، اگر آنوریسم، ناهنجاریهای شریانی یا نوع دیگری از مشکلات رگهای خونی باعث سکته مغزی خونریزی دهنده باشند.
- برش جراحی: جراح گیره کوچکی را در پایه آنوریسم قرار میدهد تا جریان خون به آن را متوقف کند، این گیره میتواند از پارگی آنوریسم جلوگیری کند یا میتواند آنوریسمی را که اخیراً خونریزی کرده حفظ کند.
- سیم پیچ: در این روش جراح با استفاده از یک کاتتر که در یکی از شریانهای کشاله ران قرار گرفته و به مغز هدایت میشود، سیم پیچهای قابل جدا شدن را در آنوریسم قرار میدهد تا آن را پر کند، این امر مانع جریان خون در آنوریسم شده و باعث لخته شدن خون میشود.
- حذف ناهنجاریهای شریانی: اگر ناهنجاریهای شریانی در ناحیه قابل دسترس مغز باشند، جراح ممکن است آن را حذف کند؛ این امر خطر پارگی را از بین برده و خطر سکته مغزی خونریزی دهنده را کاهش میدهد.
- رادیو جراحی استریوتاکتیک: این روش با استفاده از پرتوهای متعدد بسیار متمرکز انجام میشود، این جراحی درمانی پیشرفته با حداقل تهاجم برای ترمیم ناهنجاریهای عروق خونی است.
نتیجه گیری
در این مطلب توضیحات جامعی در مورد سکته مغزی، علائم و علل ابتلا به آن ارائه شده است، همچنین عوامل خطرزای این اتفاق و راههای پیشگیری از آن توضیح داده شده است، در آخر نیز به روشهای درمانی انواع حملههای مغزی پرداخته شده است.